Gan nhiễm mỡ - những điều cần biết và cách phòng ngừa

1. Bệnh gan nhiễm mỡ là gì?

Bệnh gan nhiễm mỡ (SLD) là tình trạng thích tụ quá nhiều mỡ thừa trong gan. Gan là cơ quan lớn nhất trong cơ thể, có vai trò dự trữ năng lượng, thải độc và tiêu hóa thức ăn. Một lá gan khỏe mạnh và hoạt động tốt chứa một lượng nhỏ chất béo. Sự tích tụ chất béo trở thành vấn đề khi nó đạt trên 5% trọng lượng của gan. 

Gan nhiễm mỡ có thể diễn biến theo nhiều mức độ khác nhau. Nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, bệnh hoàn toàn có thể được chữa khỏi. 

2. Các loại bệnh gan nhiễm mỡ  

Gan nhiễm mỡ được phân loại dựa trên nguyên nhân và các tình trạng liên quan đến nó, có hai loại chính:

• Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu ( NAFLD) 
• Bệnh gan nhiễm mỡ do rượu 

Gan nhiễm mỡ không do rượu là một loại bệnh gan nhiễm mỡ không liên quan đến việc sử dụng nhiều rượu, có hai loại: 

• Gan nhiễm mỡ đơn giản, trong đó bạn có mỡ trong gan nhưng ít hoặc không có tình trạng viêm hoặc tổn thương tế bào gan. Ở mức độ này thường không đủ nghiêm trọng để gây tổn thương gan hoặc biến chứng. 
• Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu ( NASH), trong đó gan bị viêm và có tổn thương tế bào gan, cũng như tích tụ nhiều chất béo trong gan. NASH có thể dẫn tới xơ gan hoặc sẹo gan, thậm chí là ung thư gan. 

Bệnh gan nhiễm mỡ do rượu có nguyên nhân đến từ việc tiêu thụ quá nhiều rượu. Gan có chức năng chuyển hóa rượu và đào thải ra khỏi cơ thể, tuy nhiên quá trình này có thể tạo ra nhiều chất có hại. Các chất này có thể gây tổn thương tế bào gan, thúc đẩy tình trạng viêm và làm giảm khả năng phòng vệ tự nhiên của cơ thể. Càng uống nhiều rượu, mức độ tổn thương gan càng cao. Gan nhiễm mỡ là giai đoạn đầu của bệnh gan liên quan đến rượu, sau đó có thể phát triển thành viêm gan và xơ gan. 

3. Ai có nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ?

Nguyên nhân gây ra bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu ( NAFLD) vẫn chưa được biết rõ. Một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao gặp phải tình trạng này bao gồm:

• Tiểu đường hoặc tiền tiểu đường type 2
• Béo phì
• Huyết áp cao
• Bệnh mỡ máu ( lượng cholesterol và triglyceride cao)
• Mắc bệnh nhiễm trùng như viêm gan C
• Dùng một số loại thuốc, như corticoid hoặc một số thuốc điều trị ung thư. 

Bệnh gan nhiễm mỡ do rượu chỉ xảy ra ở những người nghiện rượu nặng, đặc biệt là những người đã uống rượu trong thời  gian dài. Nguy cơ này cao hơn đối với những người nghiện rượu nặng là phụ nữ, người béo phì và người có bệnh mạn tính. 

4. Triệu chứng của bệnh gan nhiễm mỡ

Gan nhiễm mỡ là bệnh lý diễn biến âm thầm và thường không có hoặc ít triệu chứng. Các dấu hiệu khi xuất hiện bao gồm:

• Đầy bụng hoặc đau bụng ở phía trên bên phải bụng 
• Mệt mỏi, thiếu năng lượng

Các dấu hiệu rõ rệt hơn khi gan có những tổn thương nghiêm trọng, đã tiến triển thành xơ gan như:

• Buồn nôn
• Mất cảm giác thèm ăn
• Giảm cân không rõ nguyên nhân
• Da và lòng trắng mắt có màu vàng
• Sưng ở bụng ( cổ trướng)
• Sưng ở chân, bàn chân hoặc bàn tay ( phù nề)
• Chảy máu ở các cơ quan tiêu hóa như thực quản, dạ dày, trực tràng. 

5. Chẩn đoán và điều trị gan nhiễm mỡ 

Vì gan nhiễm mỡ thường không gây ra triệu chứng, nên thường gan nhiễm mỡ được phát hiện thông qua các kết quả xét nghiệm, các thủ thuật hình ảnh như siêu âm, chụp CT hoặc cộng hưởng từ. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu làm sinh thiết gan để đánh giá tình trạng của gan. Bác sĩ cũng sẽ hỏi thêm về tiền sử bệnh, mức độ sử dụng rượu và các thuốc đang sử dụng để chẩn đoán nguy cơ mắc bệnh. 

Gan nhiễm mỡ hiện nay chưa có thuốc điều trị cụ thể. Thay vào đó, bác sĩ sẽ tâp trung vào việc giúp bệnh nhân kiểm soát các yếu tố rủi ro gây ra tình trạng này, bao gồm:

• Cai rượu kể cả khi nguyên nhân gan nhiễm mỡ không phải do rượu
• Giảm cân và kiểm soát cân nặng thông qua tập luyện thể dục và thay đổi chế độ ăn uống. Một số loại thuốc được kê để hỗ trợ giảm cân như thuốc chủ vận thụ thể GLP-1 dưới sự giám sát của bác sĩ. 
• Dùng thuốc kiểm soát tình trạng chuyển hóa: dùng thuốc kê đơn để kiểm soát bệnh tiểu đường, mỡ máu, huyết áp để giảm tiến triển và những tổn thương do gan nhiễm mỡ. 

6. Phòng ngừa bệnh gan nhiễm mỡ

Bệnh gan nhiễm mỡ có thể được điều trị nếu được phát hiện sớm và tuân thủ một lối sống lành mạnh. Một số biện pháp có thể thực hiện để ngăn ngừa mắc bệnh có thể thực hiện như:

• Tránh xa rượu bia và những loại đồ uống có cồn
• Ăn những thực phẩm chứa nhiều chất chống oxy hóa, giàu chất xơ như rau xanh và trái cây, các loại ngũ cốc nguyên hạt như gạo lứt, yến mạch. Các thực phẩm giàu protein lành mạnh như cá hồi, ức gà, trứng, sữa giúp cung cấp năng lượng mà không bị tích tụ chất béo cho gan. Hạn chế thức ăn chế biến sẵn và chứa nhiều đường, muối.
• Tập luyện thể dục đều đặn, duy trì cân nặng hợp lý 
• Dùng thuốc theo đúng hướng dẫn nếu mắc các bệnh lý mạn tính như tim mạch, huyết áp, mỡ máu, tiểu đường,…
• Thăm khám định kỳ 6 tháng một lần để kiểm tra sức khỏe và kiểm soát bệnh tật.