Nhận biết các dấu hiệu và can thiệp kịp thời dậy thì sớm

1. Dậy thì sớm là gì 

Dậy thì là một giai đoạn phát triển quan trọng đánh dấu sự chuyển đổi từ thời thơ ấu sang giai đoạn trưởng thành về thể chất, sinh lý và tâm lý. Tuổi dậy thì bình thường ở độ tuổi từ 8 đến 13 ở bé gái và từ 9 đến 14 tuổi ở bé trai.

Dậy thì sớm là khi cơ thể trẻ có những sự thay đổi cho sự trưởng thành quá sớm, trước 8 tuổi đối với bé gái và trước 9 tuổi đối với bé trai. 

Có hai loại dậy thì sớm chính là:

• Dậy thì sớm trung ương: là loại dậy thì phổ biến nhất, xảy ra khi não của trẻ giải phóng hormon giải phóng gonadotropin (GnRH) quá sớm. Hormon này đến tuyến yên kích thích buồng trứng ở bé gái tiết ra estrogen và tinh hoàn ở bé trai tiết ra testosterone.
• Dậy thì sớm ngoại vi: xảy ra do các vấn đề về cơ quan sinh sản của trẻ ( buồng trứng hoặc tinh hoàn) hoặc tuyến thượng thận. Đôi khi đó là kết quả của việc tiếp xúc với hormon từ môi trường của trẻ. 

2. Dấu hiệu của dậy thì sớm

Các dấu hiệu và triệu chứng của dậy thì sớm ở bé trai và bé gái bao gồm mụn trứng cá, mùi cơ thể và sự tăng trưởng đột biến về chiều cao. Dậy thì sớm cũng làm phát triển sớm các đặc điểm sinh dục khác nhau ở các giới.

• Ở bé gái: ngực phát triển, xuất hiện kinh nguyệt, lông mu và lông dưới cánh tay
• Ở bé trai: giọng nói trầm hơn, dương vật và tinh hoàn to ra, cơ bắp phát triển, mọc lông mặt, lông mu và lông dưới cánh tay. 

3. Nguyên nhân gây ra tình trạng dậy thì sớm

Dậy thì sớm trung ương

Xảy ra khi não của trẻ giải phóng GnRH quá sớm, khiến tinh hoàn hoặc buồng trứng của trẻ giải phóng hormon sinh dục sớm. Các nguyên nhân có thể bao gồm:

• Chấn thương não
• Khối u não
• Nhiễm trùng não
• Bất thường não
• Điều trị bức xạ

Dậy thì sớm ngoại vi

Các vấn đề về cơ quan sinh sản hoặc tuyến thượng thận của trẻ gây ra tình trạng dậy thì sớm ngoại biên. Nguyên nhân có thể bao gồm:

• U buồng trứng, tinh hoàn hoặc tuyến thượng thận
• Khối u giải phóng gonadotropin màng đệm ở người ( HCG)
• Các tình trạng di truyền như hội chứng McCune-Albright
• Suy giáp nặng
• Rối loạn tuyến thượng thận ( tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh). 

Dậy thì sớm có xu hướng phổ biến hơn ở một số nhóm người nhất định. Trẻ em có nguy cơ mắc tình trạng này cao hơn bao gồm:

• Bé gái 
• Trẻ em thừa cân, béo phì 
• Trẻ em có chủng tộc gốc Phi 

4. Hậu quả của dậy thì sớm

Trẻ dậy thì sớm có thể gây ra các vấn đề về thể chất và tâm lý, bao gồm:

• Chiều cao thấp: dậy thì sớm có thể gây tăng trưởng đột biến nhưng khi tuổi dậy thì kết thúc, trẻ ngừng phát triển. Do đó trẻ có thể thấp hơn những trẻ cùng độ tuổi. 
• Vấn đề về hành vi của trẻ: dậy thì sớm làm thay đổi các vấn đề về thể chất, sinh lý và tâm lý dưới tác động của các hormon sinh dục. Trẻ có thể cảm thấy xấu hổ, gặp vấn đề với chứng lo âu và trầm cảm. Chúng có thể có nguy cơ mắc chứng rối loạn sử dụng chất gây nghiện và tham gia vào các hành vi xã hội hóa mạnh mẽ như hút thuốc, uống rượu, mạo hiểm,…

5. Chẩn đoán dậy thì sớm 

Trao đổi với bác sĩ nếu con bạn có bất kỳ dấu hiệu trưởng thành sớm về mặt tình dục ( trước 8 tuổi ở bé gái và trước 9 tuổi ở bé trai), bao gồm:

• Sự phát triển của ngực
• Tăng trưởng chiều cao nhanh chóng
• Có kinh nguyệt ở bé gái
• Xuất hiện mụn trứng cá
• Tinh hoàn và dương vật to ra ở bé trai
• Sự xuất hiện lông mu hoặc lông dưới cánh tay. 

Để chẩn đoán dậy thì sớm, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu xác định nồng độ hormon sinh dục. Chụp X-quang cổ tay và bàn tay của con để kiểm tra xương có trưởng thành sớm quá không. Đôi khi bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm hình ảnh như MRI hoặc siêu âm để phát hiện ra một số nguyên nhân không phổ biến gây dậy thì sớm như khối u não, buồng trứng hoặc tinh hoàn. 

6. Cha mẹ cần làm gì khi phát hiện con dậy thì sớm?

Ngoài việc đưa con đi thăm khám và điều trị theo tư vấn của bác sĩ, cha mẹ cũng cần quan tâm chăm sóc trẻ ở khía cạnh tâm lý trong giai đoạn dậy thì. Cha mẹ nên giải thích đơn giản và trung thực những thay đổi của con, động viên trẻ đấy là dấu hiệu bình thường của tuổi trưởng thành. Hướng dẫn trẻ cách chăm sóc cơ thể và quan tâm để ý đến những thay đổi trong tâm lý trẻ. Trẻ có thể gặp một số vấn đề trong học tập, trong mối quan hệ với bạn bè và cảm xúc. Hãy kiên nhẫn, lắng nghe, thấu hiểu và giành cho con những lời khích lệ khi cần thiết. Hỗ trợ cho con các hoạt động thể chất để giảm căng thẳng và tăng khả năng phát triển của con. 

Dậy thì sớm là một vấn đề sức khỏe hoàn toàn có thể can thiệp và điều trị được. Cha mẹ cần thiết phải chú ý đến các dấu hiệu dậy thì của con, quan tâm chăm sóc trẻ cả về mặt sinh lý và tâm lý, để con được phát triển tốt, tránh những ảnh hưởng xấu kéo dài sau này.