Rủi ro sức khỏe của thừa cân béo phì

Thừa cân và béo phì được định nghĩa là tình trạng tích tụ mỡ bất thường hoặc quá mức, gây nguy cơ cho sức khỏe. Chỉ số khối cơ thể (BMI) là công cụ để đánh giá sự cân đối của cơ thể dựa trên chiều cao và cân nặng được tính bằng cách lấy cân nặng tính bằng kilogam (kg) chia cho bình phương chiều cao tính bằng mét (m). 

Chỉ số BMI giúp phân loại các tình trạng cân nặng khác nhau: 

Nguyên nhân gây thừa cân béo phì 

Về cơ bản, thừa cân béo phì xảy ra khi cơ thể tiêu thụ nhiều calo hơn mức cơ thể có thể sử dụng. Một số yếu tố có thể góp phần làm gia tăng tình trạng này đó là:

• Di truyền: những người mang gen dễ bị tăng cân béo phì ảnh hưởng đến sự thèm ăn, khiến họ nạp nhiều calo hơn mức mà họ cần, dẫn tới dư thừa nặng lượng và tích tụ thành mỡ thừa. 
• Thói quen ăn uống: sử dụng nhiều thực phẩm chế biến, nhiều chất béo bão hòa, thực phẩm và đồ uống chứa nhiều đường cũng có thể gây thừa cân
• Thiếu hoạt động thể chất: thói quen lười vận động, ngồi nhiều có thể khiến cơ thể không thể giải phóng hết năng lượng nạp vào. Thói quen này cũng làm ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất và chuyển hóa của cơ thể, dẫn tới tăng cân. 
• Thiếu ngủ: thiếu ngủ có thể ảnh hưởng đến các hormon giúp kiểm soát cơn đói, kích thích sự thèm ăn
• Căng thẳng: não và cơ thể phản ứng với căng thẳng bằng cách tạo ra nhiều hormon như cortisol để kiểm soát cơn đói. Khi căng thẳng, bạn có khả năng nạp ăn nhiều chất béo, đường hơn dẫn tới dư thừa chất béo, 
• Các vấn đề về sức khỏe: các bệnh như hội chứng chuyển hóa và hội chứng buồng trứng đa nang gây ra các tác dụng phụ như tăng cân. Trầm cảm, rối loạn lo âu cũng có thể dẫn tới việc ăn các thực phẩm có nhiều calo kích hoạt các trung tâm khoái cảm trong não. 

Rủi ro sức khỏe của thừa cân và béo phì 

Thừa cân và béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc nhiều vấn đề sức khỏe, đặc biệt nếu bạn bị tích tụ mỡ thừa quanh eo. Duy trì một cân nặng khỏe mạnh có thể ngăn ngừa được các nguy cơ này hoặc giảm thiểu các biến chứng có thể xảy ra. 

Tiểu đường type 2

Béo phì làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường type 2. Gần 9 trong số 10 người mắc tiểu đường có thừa cân hoặc béo phì, một tỷ lệ rất cao phản ánh mối quan hệ giữa chúng. Theo thời gian, lượng đường trong máu cao có thể dẫn đến các bệnh tim, thận, mắt, đột quỵ, tổn thương thần kinh và các vấn đề sức khỏe khác. 

Nếu bạn có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2, bạn có thể ngăn ngừa bằng cách giảm ít nhất 5% đến 7% trọng lượng ban đầu. 

Huyết áp cao 

Huyết áp cao phản ánh áp lực máu vào thành động mạch lớn hơn bình thường. Béo phì có thể làm tăng huyết áp vì tim cần phải bơm mạnh hơn để cung cấp cho tất cả các tế bào trong cơ thể. Chất béo dư thừa cũng có thể gây hại cho thận, làm ảnh hưởng đến khả năng điều hòa huyết áp. 

Huyết áp cao làm tổn thương mạch máu và làm tăng nguy cơ đau tim, đột quỵ và tử vong. Kiểm soát cân nặng có thể duy trì huyết áp ổn định và cải thiện các vấn đề sức khỏe liên quan. 

Bệnh tim mạch 

Thừa cân hoặc béo phì làm tăng nguy cơ mắc các tình trạng liên quan đến bệnh tim mạch như đau tim, suy tim, đau thắt ngực, do tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu vào các mô và tế bào. Ngoài ra, thừa cân béo phì cũng làm tăng các nguy cơ khác ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch như thừa cholesterol, tăng huyết áp, tiểu đường type 2. Giảm cân có thể giảm các gánh nặng này cho tim và duy trì sức khỏe ổn định. 

Bệnh gan nhiễm mỡ

Gan nhiễm mỡ phát triển khi chất béo tích tụ trong gan, có thể dẫn tới tổn thương gan nghiêm trọng, xơ gan thậm chí suy gan. Nếu bạn bị thừa cân hoặc béo phì, việc giảm ít nhát 3% đến 5% trọng lượng cơ thể có thể làm giảm mỡ trong gan. 

Ngưng thở khi ngủ

Ngưng thở khi ngủ là một vấn đề phổ biến xảy ra khi bạn đang ngủ, đường hô hấp trên bị tắc nghẽn khiến bạn thở không đều thậm chí ngưng thở hoàn toàn. Béo phì là một nguyên nhân phổ biến gây ngưng thở khi ngủ ở người lớn. Nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, đường thở nhỏ hơn khiến việc thở khó khăn hoặc gây ngáy ngủ. Giảm cân có thể giúp giảm thiểu được nguy cơ này. 

Bệnh hen suyễn

Hen suyễn là tình trạng mạn tính làm hẹp đường dẫn khí trong khổi, gây ra tình trạng thở khò khè, ho hoặc tức ngực. Béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc hen suyễn, làm trầm trọng hơn các triệu chứng và khó kiểm soát bệnh hơn. Đối với những người bị béo phì nghiêm trọng, phẫu thuật giảm cân có thể cải thiện các triệu chứng hen suyễn. 

Viêm xương khớp

Viêm xương  khớp là một tình trạng về sức khỏe phổ biến, gây đau, sưng, cứng và khó di chuyển. Thừa cân hoặc béo phì là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây viêm xương khớp ở đầu gối, hông và mắt cá chân. Những người thừa cân béo phì có nồng độ chất gây viêm cao hơn trong máu, ngoài ra trọng lượng cơ thể lớn còn gây áp lực lên các khớp và sụn, khiến cho tình trạng tồi tệ hơn và khó hồi phục. Các nghiên cứu cho thấy tập thể dục là một trong những phương pháp điều trị tốt nhất cho bệnh xương khớp. Điều này có thể cải thiện cân nặng, giảm đau, tăng khả năng linh hoạt của khớp và cải thiện tâm trạng cho bệnh nhân. 

Bệnh túi mật và tuyến tụy

Thừa cân và béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về túi mật như sỏi mật hoặc viêm túi mật vì mức cholesterol trong mật của họ cao hơn bình thường. Tình trạng này cũng ảnh hưởng đến tuyến tụy, một tuyến giúp sản xuất insulin và các enzyme tiêu hóa thức ăn. Nồng độ chất béo cao trong máu làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm tụy đối với những người thừa cân béo phì. Giảm cân và tuân thủ một chế độ ăn uống lành mạnh có thể giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh lý này. 

Các vấn đề khi mang thai

Thừa cân hoặc béo phì làm tăng nguy cơ phát triển các vấn đề sức khỏe trong thai kỳ và ảnh hưởng tới em bé. Những người mang thai bị béo phì có thể có nguy cơ mắc:

• Tiểu đường thai kỳ
• Huyết áp cao hoặc tiền sản giật
• Biến chứng từ phẫu thuật hoặc gây mê. 
• Tăng cân nhiều hơn hoặc tiếp tục bị thừa cân sau khi sinh. 

Em bé sinh ra cũng có nguy cơ gặp phải một số vấn đề về sức khỏe như phát triển các bệnh mạn tính khi trưởng thành, bao gồm bệnh tiểu đường, béo phì, bệnh tim, hen suyễn. 

Vấn đề về sinh sản 

Béo phì làm tăng nguy cơ phát triển vô sinh, trong đó liên quan đến sự sụt giảm số lượng và chất lượng tinh trùng ở nam giới và rối loạn quá trình rụng trứng, chu kỳ kinh nguyệt ở phụ nữ. Thừa cân béo phì cũng làm cho việc thụ thai trở nên khó khăn hơn. Phụ nữ béo phì giảm 5% trọng lượng cơ thể có thể tăng cơ hội có chu kỳ kinh nguyệt đều đặn, rụng trứng và mang thai.

Sức khỏe tâm thần

Ngoài việc tăng nguy cơ ảnh hưởng các vấn đề về thể chất, béo phì cũng ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần, tăng nguy cơ phát triển các vấn đề như căng thẳng, trầm cảm, lo lắng vì những định kiến xã hội. Giảm cân có thể giúp cải thiện sự tự tin, giảm lo lắng từ đó giảm bớt các nguy cơ bệnh tật khác. 

Thừa cân hay béo phì đều là những bệnh lý mặc dù chúng thường không gây ra triệu chứng nào. Việc nhận thức được các nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe thể chất và tinh thần là rất quan trọng để điều chỉnh lối sống và có cân nặng khỏe mạnh. Duy trì một chế độ dinh dưỡng khoa học, thường xuyên tập luyện thể thao và giảm căng thẳng, ngủ đủ giấc là những giải pháp hiệu quả để có được cân nặng phù hợp.